Sambucus nigra Bez czarny

Sambucus nigra – Bez czarny – Osiąga 3 – 7 metrów wysokości i 3 – 5 metrów szerokości. Pokrój luźny, szeroki, wyprostowany. Korona zaokrąglona, kopulasta. Gałęzie obwisające. Pędy młode grube i jasno szare. Starsza głęboko bruzdowana, korkowata. Liście złożone z 5 – 7 matowych, ciemno zielonych, jajowato – eliptycznych listków, ostro zakończone o ząbkowanym brzegu. Utrzymujące się długo do późnej jesieni i nie przebarwiają się. Roztarty liść o charakterystycznym mocnym zapachu. Kwiaty drobne, kremowo – białe, zebrane w płaskie baldachogrona, o dusznym zapachu, wabią motyle. Kwitnie V – VI. Owoce niewielkie, kuliste, dojrzałe są błyszczące, granatowe, soczyste. Zawierają dużo witamin. Owoce spożywane na surowo bez przetworzenia mogą wywołać zatrucie. Preferuje gleby próchniczne, żyzne, wilgotne, piaszczyste, suche, ubogie. Stanowisko słoneczne, półcieniste. Mrozoodporny. Odporny na suszę i zanieczyszczenie powietrza.

Zastosowanie: tereny po budowlane, gruzowiska, rekultywacje, owoce na przetwory, stosowany jako roślina lecznicza, surowcem lekarskim są kwiaty, dojrzałe czarne owoce, kora, korzenie i liście. Napary z kwiatów są używane przy przeziębieniach, do leczenia różnego rodzaju nieżytów i stanów zapalnych dróg oddechowych, chorób reumatycznych. Działają moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, wykrztuśnie, przeciwzapalnie, odtruwająco i przeciwwirusowo. Zewnętrznie: przemywa się oczy – przy zapaleniu spojówek, skórę – przy zapaleniach skóry, wypryskach skórnych i oparzeniach, płucze się jamę ustną i gardło przy stanach zapalnych. Napary przy przeziębieniach mają wielokrotnie silniejsze działanie niż napary z lipy. Sok z czarnego bzu stosowany jest w pomocny w leczeniu cukrzycy, przeziębień i grypy, poprawia działanie systemu immunologicznego. Kora z dwu i trzyletnich gałązek w medycynie ludowej była używana jako środek moczopędny silniej działający niż kwiaty i owoce. Wyciągi są wykorzystywane do wytwarzania maseczek kosmetycznych i kremów, szczególnie do pielęgnacji skóry starzejącej się, gdyż działa zmiękczająco, przeciwzmarszczkowo i wybielająco. Owoce muszą być dojrzałe i ugotowane, gdyż obróbka termiczna powoduje, że zawarta w nich sambunigryna ulega rozkładowi i staje się zupełnie nieszkodliwa. Z owoców można robić konfitury, dżemy, kisiele, soki, wino, nalewki, można je także suszyć. Zawierają cukry, witaminy (głównie B i C), kwasy organiczne i inne związki. Kwiaty o smaku cytrynowym są składnikiem sałatek, można je też smażyć w cieście naleśnikowym. Wraz z fenkułem włoskim i anyżem gwiaździstym kwiat bzu stanowi podstawowy składnik włoskiego likieru sambuca. Owoce są pokarmem dla ptaków. Z pędów (gałązki z liśćmi) otrzymuje się wywary używane do ekologicznego zwalczania kretów, norników, rolnic, bielinka kapustnika i mszyc.